Trong bối cảnh Việt Nam tiếp tục mở cửa thị trường và thu hút mạnh dòng vốn đầu tư nước ngoài, hoạt động mua lại doanh nghiệp Việt Nam (M&A) bởi nhà đầu tư nước ngoài (FDI) đang trở thành một xu hướng nổi bật. Không chỉ giúp rút ngắn thời gian thâm nhập thị trường, M&A còn mang lại lợi thế về hệ thống phân phối, thương hiệu, nguồn nhân lực, và mạng lưới khách hàng sẵn có. Tuy nhiên, đằng sau các thương vụ hấp dẫn ấy là hàng loạt vấn đề pháp lý, rủi ro và chiến lược cần được xem xét kỹ lưỡng.
Quy định của pháp luật đối hoạt động mua bán giữa nhà đầu tư nước ngoài (FDI) và doanh nghiệp Việt Nam
Việc nhà đầu tư nước ngoài mua lại doanh nghiệp Việt Nam được quy định tại Điều 24, 25, 26 Luật đầu tư 2020 và Điều 65, 66 Nghị định 31/2020/NĐ-CP.
Theo đó, nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp của tổ chức kinh tế phải đáp ứng các quy định, điều kiện sau đây:
– Điều kiện tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài;
– Bảo đảm quốc phòng, an ninh;
– Quy định của pháp luật về đất đai về điều kiện nhận quyền sử dụng đất, điều kiện sử dụng đất tại đảo, xã, phường, thị trấn biên giới, xã, phường, thị trấn ven biển.
Ngoài ra, khi góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp của tổ chức kinh tế tại Việt Nam, Nhà đầu tư phải đáp ứng các điều kiện và thực hiện thủ tục thay đổi thành viên, cổ đông theo quy định tại Luật doanh nghiệp 2020 với từng loại hình tổ chức kinh tế.
Thủ tục Công ty FDI mua lại doanh nghiệp Việt Nam theo hình thức góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp
Nhà đầu tư nước ngoài thực hiện thủ tục đăng ký góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp của tổ chức kinh tế trước khi thay đổi thành viên, cổ đông nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
– Việc góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp làm tăng tỷ lệ sở hữu của các nhà đầu tư nước ngoài tại tổ chức kinh tế kinh doanh ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài;
– Việc góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp dẫn đến việc nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 50% vốn điều lệ của tổ chức kinh tế trong các trường hợp: tăng tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ của nhà đầu tư nước ngoài từ dưới hoặc bằng 50% lên trên 50%; tăng tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ của nhà đầu tư nước ngoài khi nhà đầu tư nước ngoài đã sở hữu trên 50% vốn điều lệ trong tổ chức kinh tế;
– Nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp của tổ chức kinh tế có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất tại đảo và xã, phường, thị trấn biên giới; xã, phường, thị trấn ven biển; khu vực khác có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.
Thẩm định và quản trị rủi ro khi mua bán lại doanh nghiệp Việt Nam
Trong các hoạt động mua bán và sáp nhập M&A, việc quản lý rủi ro trong M&A đóng vai trò vô cùng quan trọng để đảm bảo tính hiệu quả và thành công của thương vụ. Mặc dù M&A mang lại nhiều cơ hội để mở rộng kinh doanh và gia tăng giá trị cổ đông, nhưng nó cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý và thương mại có thể dẫn đến tranh chấp và kiện tụng. Để hạn chế tối đa các rủi ro này, ban lãnh đạo cần đánh giá kỹ lưỡng và lên kế hoạch quản lý rủi ro từ sớm trong quá trình thực hiện giao dịch.
Vi Phạm Quy Định Tỷ Lệ Sở Hữu
Một số ngành nghề như quảng cáo, viễn thông… có quy định giới hạn tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài. Nếu không tiến hành thẩm định kỹ lưỡng, việc mua lại có thể dẫn đến vi phạm quy định pháp luật. Nhà đầu tư cần kiểm tra cẩn trọng các cam kết quốc tế của Việt Nam trong WTO và các Hiệp định thương mại tự do (FTA) để đảm bảo tỷ lệ sở hữu phù hợp.
Vi phạm các cam kết và bảo đảm
Trong quá trình thực hiện giao dịch M&A, bên bán thường cung cấp cho bên mua các cam kết và bảo đảm (Representations & Warranties) liên quan đến tình hình tài chính, pháp lý và hoạt động của doanh nghiệp. Vi phạm có thể xảy ra nếu bên mua phát hiện các cam kết không đúng sự thật hoặc có sai lệch trong báo cáo tài chính so với thực tế.
Việc vi phạm này có thể dẫn đến quyền hủy bỏ giao dịch của bên bị ảnh hưởng trước khi giao dịch hoàn tất. Nếu các bên không thể giải quyết vấn đề, tranh chấp có thể được đưa ra tòa. Để giảm thiểu nguy cơ này, ban lãnh đạo có thể thành lập ủy ban đặc biệt để đánh giá và đưa ra đề xuất về giao dịch. Ban kiểm toán cũng cần đóng vai trò quan trọng trong quá trình thẩm định để đảm bảo rằng các cam kết và bảo đảm được thực hiện đúng cách.
Kiện tụng từ cổ đông về vi phạm nghĩa vụ ủy thác
Một trong những loại kiện tụng phổ biến nhất trong M&A là việc cổ đông kiện các thành viên hội đồng quản trị với cáo buộc vi phạm nghĩa vụ ủy thác. Những cáo buộc này thường liên quan đến việc hội đồng quản trị không tuân thủ quy trình bán doanh nghiệp, không đảm bảo giá trị cao nhất cho cổ đông hoặc có xung đột lợi ích.
Để tránh các vấn đề này, ban lãnh đạo cần phải tiến hành quy trình bán doanh nghiệp một cách minh bạch, công khai và công bằng. Việc thuê các chuyên gia tư vấn pháp lý của Luật Siglaw từ sớm cũng là một bước quan trọng để phân tích các rủi ro pháp lý và đảm bảo quá trình bán được thực hiện một cách hợp lý.
Rủi ro từ các tranh chấp khác
Ngoài các tranh chấp phổ biến, một số tranh chấp khác cũng có thể xảy ra trong quá trình M&A như việc bên mua không thể hoàn tất giao dịch do không có khả năng tài chính, hoặc việc các nhà thầu cạnh tranh khởi kiện chiến lược nhằm làm gián đoạn thương vụ. Để giảm thiểu rủi ro, các bên cần xây dựng điều khoản hợp đồng rõ ràng, đồng thời theo dõi sát quá trình thẩm định và thực hiện giao dịch. Sự hợp tác chặt chẽ và tin tưởng lẫn nhau ngay từ giai đoạn đầu sẽ là nền tảng quan trọng giúp thương vụ M&A diễn ra suôn sẻ và đạt kết quả mong đợi.
Xung Đột Sau M&A Trong Quản Trị
Sau khi hoàn tất M&A, xung đột quản trị có thể phát sinh nếu hợp đồng hoặc điều lệ công ty thiếu các điều khoản bảo vệ rõ ràng về giá trị giao dịch, quyền điều hành, hoặc cơ chế ra quyết định.
Đặc biệt, mâu thuẫn quyền kiểm soát thường xuất hiện giữa cổ đông nước ngoài (FDI) và cổ đông Việt Nam, nếu điều lệ doanh nghiệp không quy định minh bạch về quyền biểu quyết, phân chia lợi nhuận và cơ chế quản lý.
Việc soạn thảo hợp đồng M&A và điều lệ doanh nghiệp chi tiết, rõ ràng là yếu tố cốt lõi giúp phòng ngừa tranh chấp và bảo đảm tính bền vững cho cấu trúc quản trị sau sáp nhập.
Ưu đãi và thách thức khi mua lại doanh nghiệp việt nam
Ưu đãi cho nhà đầu tư khi mua lại doanh nghiệp Việt Nam
Trong gần bốn thập kỷ đổi mới, Việt Nam được xem là hình mẫu thành công trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhờ môi trường đầu tư hấp dẫn, chính trị ổn định và tiềm năng tăng trưởng cao. Ngay cả trong giai đoạn đại dịch Covid-19, Việt Nam vẫn duy trì sức hút đối với các nhà đầu tư nhờ lợi thế về vị trí địa lý, thể chế và môi trường đầu tư ngày càng hoàn thiện.
Thực tế cho thấy, hoạt động góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đã góp phần thúc đẩy tái cơ cấu doanh nghiệp trong nước, đa dạng hóa kênh huy động vốn và nâng cao năng lực cạnh tranh. Nhận thức được vai trò này, Chính phủ Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách cải thiện môi trường đầu tư, khuyến khích doanh nghiệp nước ngoài tham gia góp vốn, mua cổ phần tại doanh nghiệp Việt Nam, qua đó tăng cường nội lực và thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững.
Các thách thức
- Hệ thống pháp lý và quy định sở hữu phức tạp
Nhà đầu tư nước ngoài gặp khó khăn khi tiếp cận hệ thống pháp lý Việt Nam do quy định sở hữu còn phức tạp, đặc biệt trong các lĩnh vực kinh doanh có điều kiện như ngân hàng, viễn thông, bất động sản… Mặc dù môi trường đầu tư đã được cải thiện, chính sách vẫn thay đổi thường xuyên, ảnh hưởng đến kế hoạch dài hạn.
Ngoài ra, những quy định liên quan đến cố phần và quyền lực trong các doanh nghiệp sáp nhập cũng không hề dễ dàng. Theo Luật Doanh nghiệp Việt Nam, quyết định quan trọng trong doanh nghiệp phải có sự đồng thuận của ít nhất 65% cố đông, điều này khiến các nhà đầu tư nước ngoài gặp khó khăn khi muốn kiểm soát quá trình ra quyết định tại doanh nghiệp sau M&A
- Hạn chế về minh bạch và tiếp cận thông tin
Thiếu minh bạch thông tin là rào cản lớn trong M&A. Dữ liệu tài chính và hồ sơ doanh nghiệp thường không được công khai, gây khó khăn trong thẩm định giá trị và rủi ro. Báo cáo tài chính có thể thiếu chính xác, dẫn đến trì hoãn hoặc đổ vỡ thương vụ. Nhà đầu tư cần thẩm định kỹ và sử dụng đơn vị kiểm toán, tư vấn độc lập.
- Thị trường tài chính nhiều cơ hội nhưng rủi ro cao
Thị trường Việt Nam tiềm năng cho M&A nhưng chịu ảnh hưởng của biến động tỷ giá, lãi suất và thanh khoản. Điều này khiến giá trị tài sản và lợi nhuận đầu tư khó dự đoán. Nhà đầu tư cần chuẩn bị nguồn lực tài chính và kế hoạch phòng ngừa rủi ro.
- Khác biệt văn hóa – thách thức và cơ hội
Sự khác biệt trong văn hóa quản trị giữa doanh nghiệp Việt và nhà đầu tư nước ngoài dễ gây mâu thuẫn sau M&A. Tuy nhiên, nếu dung hòa tốt, sự kết hợp giữa hiểu biết địa phương và quản trị hiện đại có thể tạo ra lợi thế cạnh tranh và phát triển bền vững.
Với nhiều năm hoạt động trong lĩnh vực tư vấn đầu tư nước ngoài và M&A, cùng đội ngũ luật sư và chuyên gia pháp lý giàu kinh nghiệm thực tiễn, Công ty Luật Siglaw tự hào là đối tác tin cậy của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.
Chúng tôi cung cấp dịch vụ tư vấn toàn diện về quy định pháp luật, thủ tục đầu tư, cũng như chiến lược tối ưu khi mua lại doanh nghiệp Việt Nam, giúp nhà đầu tư nước ngoài nắm bắt cơ hội, hạn chế rủi ro và đảm bảo tuân thủ pháp lý trong suốt quá trình giao dịch.
Chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng Quý khách hàng trên hành trình đầu tư thành công và phát triển bền vững tại Việt Nam.
